Zespół dziecka potrząsanego – co to jest i jakie daje objawy?

Co to jest zespół dziecka potrząsanego?

Zespół dziecka potrząsanego, czyli SBS (Shaken Baby Syndrome) to zespół objawów, występujących u dziecka w wyniku potrząsania nim lub uderzania w głowę. Zazwyczaj występuje on u maluchów do roku lub dwóch, ale można go zaobserwować u dzieci aż do piątego roku życia. Wystarczy 4-5 sekund potrząsania dzieckiem lub zbyt gwałtownego kołysania, by narazić je na utratę zdrowia, a nawet życia. Zazwyczaj dochodzi tu do urazów mózgu i kręgosłupa. Lekarze syndrom dziecka potrząsanego dzielą na dwa rodzaje ze względu na mechanizm powstawania urazów:

• Jeden typ pojawia się poprzez potrząsanie dziecka za nogi lub ręce, kiedy to dochodzi głównie do uszkodzeń kostno-stawowych;
• drugi, gdy dziecko trzymane jest za tułów podczas potrząsania i dochodzi przede wszystkim do uszkodzeń ośrodkowego układu nerwowego.

Przyczyny zespołu dziecka potrząsanego

Syndrom dziecka potrząsanego pojawia się zazwyczaj w wyniku przemocy stosowanej wobec dziecka. Najczęściej dotyczy ona dzieci w rodzinach o niskim statusie socjoekonomicznym, ale nie jest to wyznacznikiem. W około 80-85% sprawcami przemocy, przyczyniającymi się do SBS są mężczyźni. Z kolei wśród kobiet przeważają te z depresją poporodową. Główną przyczyną zachowań agresywnych wobec dziecka podawaną przez oprawców jest to, że ono płacze. W związku z tym, należałoby się zastanowić nad prowadzeniem odpowiedniej edukacji i wsparcia rodziców, by byli oni gotowi na trudne chwile w rodzicielstwie i potrafili sobie konstruktywnie radzić z płaczem dziecka. Znacznie rzadziej, ale zdarza się, że zespół dziecka potrząsanego pojawia się w wyniku nieumiejętnego, zbyt intensywnego postępowania podczas uspakajania dziecka czy też zabawy z nim. Głowa niemowląt i małych dzieci jest nieproporcjonalnie duża i ciężka, a mięśnie, które mają ją utrzymywać są jeszcze słabo rozwinięte. Dlatego ważne jest podtrzymywanie głowy maluchów podczas ich podnoszenia, noszenia i innych czynności. Główka malucha pod własnym ciężarem może się chwiać, uszkadzając kręgosłup szyjny. Do tego niezarośnięte ciemiączka sprawiają że potrząsanie głową dziecka prowadzi do przemieszczania mózgu wewnątrz czaszki, a delikatne naczynia krwionośne mogą ulec uszkodzeniu. Zatem nie można zapominać, że podrzucanie dziecka, zbyt wczesne zabawy w samolot, zbyt intensywne potrząsanie podczas kołysania, podbijanie na kolanach czy w wózku może prowadzić do urazów mózgu i kręgosłupa malucha.

Jak rozpoznać zespół dziecka potrząsanego?

Ze względu na to, że SBS najczęściej pojawia się w wyniku przemocy, rzadko kiedy opiekunowie dziecka udają się do specjalistów po pomoc. Często dzieci trafiają do lekarza dopiero, gdy ich życie jest zagrożone. Czasem jednak można odkryć  u malca syndrom dziecka potrząsanego, kiedy uszkodzenia są niewielkie, szczególnie podczas rutynowych wizyt u pediatry czy przez osoby z otoczenia. Warto zatem wiedzieć jakie są jego objawy. Zespół dziecka potrząsanego – objawy klasyczne:

• obrzęk mózgu
• krwiak podtwardówkowy
• krwotok w siatkówce

Zazwyczaj można też zaobserwować objawy towarzyszące:

• otarcia, zadrapania,
• siniaki w okolicy klatki piersiowej, głowy czy szyi,
• pęknięcia czaszki,
• urazy kostno-stawowe w obrębie kończyn lub/i żeber.

Często jednak urazy nie są tak poważne (przynajmniej początkowo) i wtedy syndrom dziecka potrząsanego nie jest tak łatwy do wykrycia. Istotną rolę w jego zauważeniu pełnią tu osoby z najbliższego otoczenia oraz lekarze pierwszego kontaktu. Zespół dziecka potrząsanego – objawy mniej specyficzne:

• apatia,
• wymioty,
• słabszy odruch ssania, brak apetytu,
• drżenie,
• niechęć do podnoszenia główki,
• brak gaworzenia,
• brak reakcji na zabawę,
• zaburzenia oddychania.

Reasumując zespół dziecka potrząsanego jest zespołem objawów, pojawiających się w wyniku potrząsania dzieckiem. Zazwyczaj odnoszą się one do urazów mózgu i kręgosłupa. W ich rezultacie dziecko może m.in. doznać zaburzeń funkcji poznawczych, stracić wzrok, mieć problemy ze słuchem, padaczkę czy porażenie mózgowe, a nawet umrzeć. Szacuje się, że około 20-25% dzieci z SBS ponosi śmierć. Dlatego też ważna jest reakcja otoczenia na przemoc oraz zbyt intensywne zabawy, szczególnie z niemowlakiem.