Ruch jako autoterapia – parę słów o psychologicznych aspektach aktywności ruchowej

Jak ćwiczenie wpływa na działanie organizmu?

Żeby zastanowić się, jaki jest wpływ sportu na zdrowie psychiczne, należałoby zacząć od przeanalizowania tego, co jesteśmy w stanie zauważyć w pierwszej kolejności. Co więc dzieje się z ludzkim ciałem podczas ruchu? Jakie procesy zachodzą w naszym organizmie, kiedy uprawiamy sport?

1. Oddech – podczas ruchu oddech przyspiesza, ponieważ wysiłek zwiększa zapotrzebowanie organizmu na tlen; płuca pracują efektywniej i stopniowo zwiększa się wydolność oddechowa, co przekłada się na parametr maksymalnego wykorzystania tlenu (VO2 max).
2. Praca serca – szybszy oddech to również efektywniejszy transport krwi w organizmie, a więc przyspieszone tętno i większa częstotliwość akcji serca; naczynia krwionośne odpowiadające za transport krwi do tkanek rozrastają się, dzięki czemu serce staje się silniejsze i zdrowsze.
3. Praca mięśni – w zależności od rodzaju uprawianego sportu, w różnym stopniu aktywujemy konkretne partie mięśni i ścięgien, najczęściej pobudzając do działania te, których na co dzień nie używamy zbyt często i intensywnie; regularne uszkadzanie tkanki mięśniowej w kontrolowany sposób na treningach i odpowiednia regeneracja po wysiłku to doskonała recepta na wzmocnienie mięśni.
4. Hormony – podczas wysiłku nasz organizm samoczynnie produkuje hormony takie jak adrenalina, noradrenalina i kortyzol, które spełniają funkcje kontrolne, zwiększają ciśnienie krwi i pomagają sercu we wzmożonej pracy.
5. Układ nerwowy – podczas każdego treningu, intensywnie pobudzamy swój układ nerwowy, który dyktuje organizmowi rytm pracy; zawdzięczamy temu nie tylko efektywną pracę całego układu mięśniowego, ale także coraz lepszą koordynację i coraz krótszy czas reakcji.
6. Metabolizm – na skutek wysiłku nasz organizm spala substraty energetyczne i przerabia je na energię, której potrzebujemy do uprawiania sportu; spalamy więc tłuszcze i węglowodany, uzyskując siłę i szybkość.

Wymienione aspekty nie wyczerpują oczywiście tematu złożonych procesów, które zachodzą w ciele podczas uprawiania aktywności fizycznej. To najważniejsze zmiany, które zachodzą w organizmie, kiedy uprawiamy sport. Te, które możemy poczuć od razu, już po 5-10 min. biegu, jazdy na rowerze, ćwiczenia na siłowni czy pływania. W końcu wcale nie musimy trenować przez kilka godzin dziennie. Czasem nawet 15 min. aktywności każdego dnia zapewni ilość ruchu optymalną dla naszego rozwoju. Być może jednak chciałbyś/abyś poświęcać na sport więcej czasu każdego dnia, ale masz za dużo na głowie? Umiejętne zarządzanie czasem to w tym przypadku kluczowa kwestia.

Naczynia połączone, czyli aktywność fizyczna a zdrowie psychiczne

W zdrowym ciele zdrowy duch! Co to właściwie oznacza? Dobra kondycja naszego organizmu i równowaga psychiczna są jak naczynia połączone. Zmiana w zakresie jednego z nich powoduje zmianę w tym drugim. W praktyce oznacza to, że pogorszenie fizycznej formy będzie miało odbicie w naszym samopoczuciu, a pogorszenie nastroju przełoży się na naszą sprawność fizyczną w danym momencie. Choć oczywiście od każdej reguły występują wyjątki, w większości przypadków jednak tylko ją potwierdzają: uprawianie aktywności ruchowej wyraźnie wpływa na nasze zdrowie psychiczne. Co jednak rozumiemy przez pojęcie zdrowia psychicznego i dlaczego jest ono kluczowe dla naszego prawidłowego funkcjonowania  i rozwoju?

Czym jest zdrowie psychiczne i dlaczego warto o nie dbać?

Nie brakuje definicji tego dość ogólnikowego określenia. Na potrzebę rozważań dotyczących aktywności ruchowej jako istotnego elementu dobrego samopoczucia możemy jednak przyjąć, że najważniejszymi elementami zdrowia psychicznego są:

• poczucie własnej wartości
• świadomość własnych uczuć i potrzeb
• zdolność do twórczego rozwoju i samorealizacji
• zdolność do osiągania satysfakcji z życia
• umiejętność nawiązywania i wzmacniania relacji międzyludzkich.

Dlaczego warto dbać o zdrowie psychiczne? Choć to wyjątkowo istotne pytanie, w kontekście przywołanych argumentów odpowiedź na nie wydaje się dość prosta: by móc w pełni korzystać z możliwości naszego organizmu i świadomie cieszyć się z możliwości, które napotykamy każdego dnia. Aktywność fizyczna to oczywiście nie jedyna droga do dbania o swoje zdrowie psychiczne, jednak to wyjątkowo prosty i dostępny wszystkim mechanizm. Zastanówmy się więc, jaki jest wpływ aktywności fizycznej na zdrowie psychiczne każdego i każdej z nas.

Zdrowie psychiczne a aktywność fizyczna – jak jedno łączy się z drugim?

Uprawianie sportu, czy szerzej – ruch w każdej postaci – działa na naszą psychikę na wiele sposobów. Nie tylko w czysto fizjologiczny sposób, poprzez produkcję odpowiednich hormonów, ale także pośrednio – obniżając poziom stresu czy też wpływając na nasze zadowolenie z siebie i samoakceptację. Brak ruchu może powodować wiele mniej lub bardziej poważnych przypadłości, począwszy od ospałości i notorycznego znużenia, przez przygnębienie i brak motywacji, aż po nerwicę oraz depresję. Hormony szczęścia Podczas wysiłku nasz organizm produkuje nie tylko wspomnianą już adrenalinę, noradrenalinę czy kortyzol, ale także serotoniny, dopaminy, oksytocyny i endorfiny, zwane hormonami szczęścia. Chronią mózg i są odpowiedzialne za poczucie euforii i ogólną poprawę nastroju, a także zredukowanie bólu i zmęczenia związanego z ćwiczeniami. Aktywność fizyczna to również najprostszy sposób, by zwiększyć produkcję białka BDNF w ciele (ang. Brain-Derived Neurotrophic Factor). Związek ten wzmacnia istniejące komórki mózgowe oraz stymuluje powstawanie nowych. W praktyce oznacza to lepszą pamięć i koncentrację, szybsze kojarzenie i wolniejsze starzenie się. Redukcja stresu Codzienny styl życia, praca, obowiązki oraz wszystkie przeżycia w każdym z nas generują stres, który kumuluje się w ciele. Wysiłek fizyczny to najbardziej skuteczny sposób rozładowania napięć zgromadzonych w mięśniach, co w prosty sposób prowadzi do poprawy samopoczucia. Ruch to w końcu świetna zabawa! Stabilność emocjonalna Rozładowanie napięć ma również związek z wyzbyciem się negatywnych emocji poprzez ruch. Aktywność fizyczna w tym przypadku staje się formą przemodelowania i kreatywnego spożytkowania drzemiących w nas emocji, z których istnienia często nie zdajemy sobie sprawy na co dzień. Lepsza regeneracja Zdrowy wysiłek fizyczny ma znaczący wpływ na jakość naszego snu, co z kolei przekłada się na lepszą regenerację, a więc i lepszy nastrój. Po treningu najczęściej zasypiamy szybciej, zmęczeni intensywnym treningiem. Szybciej wchodzimy w fazę snu głębokiego i dłużej w niej zostajemy. To właśnie podczas tej fazy nasz mózg odpoczywa najbardziej! Po dobrze przespanej nocy budzimy się wypoczęci, zregenerowani i zaczynamy kolejny dzień z nową energią. Zaangażowanie Jeśli dana dyscyplina sportu staje się pasją, pojawia się życiowa przestrzeń, w której możemy się realizować, rozwijać i sprawdzać swoje możliwości. W tym ujęciu sport to możliwość stawiania sobie określonych celów i stopniowego ich realizowania, co bez wątpienia wpływa na samoakceptację każdego i każdej z nas. Staramy się być coraz lepsi w tym, co trenujemy, co na pewnym etapie może wiązać się np. ze zrezygnowaniem ze szkodliwych nawyków żywieniowych, co stanowi dodatkowy atut. Przede wszystkim jednak dany rodzaj aktywności fizycznej rodzi w nas zaangażowanie i poświęcenie, które z pewnością pozytywnie wpływają na rozwój każdej jednostki. Nauka siebie Regularna aktywność sportowa to odkrywanie siebie w nowym kontekście. Sport to w końcu nie tylko nauka radzenia sobie z porażkami, ale także nauka cierpliwości, wytrwałości w dążeniu do celu oraz samodzielności i konsekwencji w jego osiąganiu. Zdrowi my = zdrowi nasi bliscy Równowaga psychiczna i zdrowie emocjonalne to podstawowe elementy dobrego samopoczucia. Kiedy z kolei my czujemy się dobrze, łatwiej jest nam nawiązywać nowe relacje międzyludzkie, a także dbać o te już istniejące. Aktywność fizyczna pośrednio wpływa więc również na nasze funkcjonowanie w społeczeństwie – w domu, szkole czy w pracy.

Ruch jako forma autoterapii – dlaczego nie?

Zmotywowanie się do ćwiczeń może nie być łatwe z wielu przyczyn. Jeśli jednak się uda, z pewnością szybko poczujemy rezultaty. Współczesne życie to szybkie tempo, częste zmiany, niewiele czasu na reakcje i konieczność szybkiego dostosowania się. Medytowanie jako codzienna praktyka może mieć znaczący wpływ na jakość naszego codziennego życia. Zdrowie psychiczne i fizyczne idą ze sobą w parze, dlatego nie warto traktować regularnego ruchu wyłącznie jako ćwiczenia fizyczne. Aktywność fizyczna w każdej postaci wpływa nie tylko na nasz fizyczny rozwój i formę, ale odgrywa również kluczową rolę w procesie rozwoju psychicznego. Regularne uprawianie sportu z pełną świadomością wszystkich korzyści, które się z tym wiążą, może być postrzegane jako forma prostej, wyjątkowo skutecznej i powszechnie dostępnej autoterapii. Dlaczego więc nie spróbować?