Depresja u dzieci – jak ją rozpoznać i leczyć?

Depresja u dzieci – przyczyny

Szacuje się, że większe lub mniejsze epizody depresyjne występują u około jednej trzeciej nastolatków. Większość z nich jednak nie jest diagnozowana lub też nie decyduje się podjąć leczenia. Ocenia się, że depresja u dzieci w okresie przedpokwitaniowym występuje na poziomie 1-2%, a u adolescentów około 5-8%. Uważa się, że jest to jeden z najpoważniejszych problemów psychicznych nieletnich, który może nieść poważne konsekwencje dla rozwoju. Depresja dziecięca – przyczyny:

• Biologiczne uwarunkowania – skłonności genetyczne: badania pokazują, że około 20-50% rodziców dzieci z depresją cierpiało na depresję lub inne zaburzenia psychiczne.
• Czynniki osobowościowe, np. wysoka wrażliwość.
• Trudności życiowe – śmierć jednego z opiekunów, poważna choroba rodzica czy innej bliskiej osoby, oddzielenie dziecka od głównego opiekuna, nadużycia seksualne, przemoc, niepowodzenia szkolne.
• Środowisko domowe – konflikty w rodzinie, pozabezpieczny styl przywiązania, przemocowe rozwiązywanie problemów w domu, niski status socjoekonomiczny, zaniedbanie, nadużywanie alkoholu lub innych substancji psychoaktywnych przez rodzica/rodziców, negatywne postawy opiekunów wobec dziecka, brak wsparcia, chłód emocjonalny, nadmierne kontrolowanie dziecka lub ignorowanie go.
• Ogólne środowisko życia – odrzucenie przez rówieśników, przemoc fizyczna, psychiczna czy emocjonalna z ich strony, nadmierna presja osiągania wyników w sporcie lub nauce, utrata przyjaciela, niepowodzenia w relacji romantycznej.

Objawy depresji u dzieci

W całym procesie diagnostycznym szczególnie ważna jest odpowiedź pytanie: Jak rozpoznać depresję u dzieci? To najczęściej rodzice i nauczyciele mają szansę jako pierwsi zauważyć, że „coś jest nie tak”.Niestety małoletni często maskują depresję, a ich zachowania odbierane są niejednokrotnie jako objawy niesubordynacji czy młodzieńczego buntu, a nie choroby.  Jakie zatem mogą być objawy depresji u dzieci? Objawy depresji u dzieci:

• Drażliwość lub płaczliwość,
• łatwe wpadanie w złość lub rozpacz,
• wrogość wobec otoczenia w celu zniechęcenia do bliższego kontaktu,
• odmowa uczęszczania do szkoły,
• wycofanie z różnych aktywności, także tych które wcześniej były źródłem zadowolenia;
• znudzenie, zniechęcenie,
• pesymizm, negatywna ocena siebie i otoczenia,
• zachowania agresywne lub/i autodestrukcyjne,
• zaburzenia koncentracji i pamięci,
• trudności w podejmowaniu decyzji,
• wahania nastroju,
• dolegliwości somatyczne: ból brzucha, mdłości, biegunka, wymioty, bóle głowy, duszności.

Czasem występuje także:

• przyrost masy ciała,
• pobudzenie psychomotoryczne,
• nadmierne zmęczenie,
• ciągłe poczucie winy,
• lęk przed wychodzeniem z domu czy nawet pokoju,
• myśli o śmierci.

Depresja dziecięca charakteryzuje się zazwyczaj niespecyficznymi objawami i bardzo często jest mylona z innymi zaburzeniami, tj. ADHD czy zaburzenia zachowania albo z buntem i niesubordynacją.Ważna zatem jest uważność i bycie blisko dziecka/nastolatka, by móc zorientować się, że mamy do czynienia z depresją. Szczególnie trudne jest to u maluchów, u których zazwyczaj występują bardziej objawy somatyczne, tj. moczenie się, cofanie w rozwoju, zaprzestanie mówienia, bóle brzucha lub głowy, biegunki czy duszności.

Depresja dziecięca – leczenie

Jeśli depresja u dzieci zostaje wykryta na wczesnym etapie, a rodzice i osoby z najbliższego otoczenia potrafią wykazać się zrozumieniem i wrażliwością, to stosowanie bezpośredniego profesjonalnego wsparcia może nie być konieczne. Czasem wystarczy psychoedukacja. Opiekunowie w porozumieniu z psychologiem, np. przedszkolnym lub szkolnym mogą opracować odpowiedni plan oddziaływań i pomóc dziecku w tych pierwszych epizodach depresyjnych. Jeśli jednak mamy do czynienia z objawami o dużej sile lub długim czasie występowania, należy oprócz rozmowy z psychologiem szkolnym, zaczerpnąć porady dobrego psychoterapeuty lub/i psychiatry dziecięcego. Depresja dziecięca – leczenie:

• zajęcia psychoedukacyjne,
• psychoterapia indywidualna – behawioralna (u młodszych) lub poznawczo-behawioralna (u młodzieży szkolnej),
• terapia rodzinna,
• psychoterapia grupowa – szczególnie zalecana, gdy występują trudności w funkcjonowaniu wśród rówieśników.

Depresja u dzieci i nastolatków często charakteryzuje się niespecyficznymi objawami.U maluchów zazwyczaj widoczne są reakcje somatyczne, tj. ból brzucha, biegunki, wymioty czy cofanie w rozwoju. U starszych dzieci i nastolatków z kolei depresja często jest mylona z innymi zaburzeniami, np. ADHD czy zaburzeniami zachowania. Istotna jest tu relacja z dzieckiem, obserwacja zmian zachowania i rozmowy w przyjaznej atmosferze, by móc odkryć naturę problemu. Czasem bowiem depresja ukrywa się za agresją, pobudzeniem psychomotorycznym i drażliwością, którym towarzyszy negatywne myślenie o sobie lub/i otaczającym świecie. Może też pojawiać się wycofywanie z kontaktów społecznych, permanentne zmęczenie i trudności w nauce w wyniku zaburzeń pamięci  koncentracji. Zadaniem rodziców i nauczycieli jest zauważyć te symptomy i ich nie lekceważyć. Zawsze trzeba szukać źródeł trudnego zachowania czy częstych zmian nastroju u dziecka, a nie tylko walczyć z ich skutkami.