Prawo spadkowe - zachowek, co to jest, jak się o niego ubiegać

Na czym polega zachowek?

Zachowek wypłacany jest bliskim osobom zmarłego przez jego bezpośrednich spadkobierców. Zazwyczaj zachowek jest pewną sumą pieniędzy, ale obie strony mogą razem uzgodnić, co nim będzie. Ważne jest to, że sumę tę wypłacają dokładnie wszyscy spadkobiercy danej osoby, a więc w pewnym sensie dziedziczą one dodatkowo przymus zapłaty zachowku. Zachowek staje się więc w tym rozumieniu pieniężnym długiem spadkowym.

Czy zachowek działa wbrew testamentowi?

Jeśli osoba zmarła przed śmiercią nie określiła w testamencie najbliższych sobie osób (w rozumieniu pokrewieństwa), to i tak należy im się pewna część jego majątku. Według prawa bowiem każda osoba powinna pozostawić swoim najbliższym jakakolwiek formę zabezpieczenia. Wyjątek od tej reguły stanowią jedynie zapisy w testamencie, które jasno określają, jakie osoby w ogóle wydziedziczone są przez osobę zmarłą.

Kto może otrzymać zachowek, a kto musi go wypłacić?

Zachowek otrzymać mogą wszystkie dzieci osoby zmarłej, a także – jeśli osoby te pozostają niedostępne – również wnuki, prawnuki itd.. aż do końca linii dziedziczenia. Osoby, które zachowek mogą otrzymać to także współmałżonkowie (bez rozwodu) oraz rodzice spadkodawcy. Rodzice powołani są do otrzymania zachowku jednak jedynie w momencie, jeśli ustawowo spadek nie byłyby dostępny dla nikogo innego tzn. byłyby to jedyne osoby bliskie osobie zmarłej. Zachowku nie mogą otrzymać jednak osoby, które przed śmiercią spadkodawcy zostały przez niego oficjalnie wydziedziczone. Jeśli jednak spadkodawca wydziedziczy jedynie osoby z I linii dziedziczenia np. swoją córkę czy syna, to mimo wszystko zachowek przysługuje dzieciom tych osób – czyli np. wnukom czy wnuczkom. Również wszystkie osoby uznane za niegodne spadku nie będą mogły otrzymać zachowku. Zachowek muszą wypłacić, co do zasady, wszyscy spadkobiercy zmarłego. W tym również osoby obdarowane darowizną oraz wytypowane bezpośrednio przez zmarłego w testamencie.

Jaka jest kwota zachowku?

Zachowek wypłacany jest w różnych kwotach, a jego wysokość zależy bezpośrednio od wartości całego spadku, wielkości udziału spadkowego oraz informacji na temat osoby otrzymującej zachowek np. czy osoba ta jest trwale niezdolna do pracy. Ogólnie, osobie, która ma prawo do zachowku przysługuje ½ udziału spadkowego, który przypadłby jej w udziale, gdyby cały majątek dziedziczono zgodnie z prawem dziedziczenia. Kwota w wysokości 2/3 udziału spadkowego przysługuje za to osobom małoletnim oraz tym niezdolnym do samodzielnej pracy.

Jak starać się o zachowek?

Pozew o zachowek należy złożyć w sądzie przy ostatnim stałym zamieszkaniu zmarłego. Jeżeli wartość całego zachowku przekroczyłaby wartość 75 tysięcy złotych, to należy zgłosić się do Sądu Okręgowego. W innym przypadku należy zgłosić się do Sądu Rejonowego. Sprawę należy złożyć w okresie trzech lat od ogłoszenia testamentu bądź rozpoczęcia sprawy spadkowej. Opłata sądowa za rozpatrzenie pozwu o zachowek kosztuje dokładnie 5% wartości przedmiotu sprawy. Agnieszka