Karczochy - wszystko, co powinnaś wiedzieć o tym niezwykłym warzywie [3 SPRAWDZONE PRZEPISY]
Do przeczytania w ok. 8 min.
Charakterystyka botaniczna karczocha i jego uprawa
Karczoch, czyli Cynara scolymus, to roślina należąca do rodziny astrowatych. Pochodzi z obszarów basenu Morza Śródziemnego, ale dziś uprawia się ją w wielu krajach na świecie. Roślina ta może osiągać do 2 metrów wysokości, a jej charakterystyczną cechą są duże, mięsiste liście pokryte kolczastymi ostrzami. Karczochy zbiera się z roślin w wieku 3-4 lat, gdy osiągną rozmiar około 10 cm średnicy. Aby uprawiać karczochy w ogrodzie, należy wybrać stanowisko słoneczne i osłonięte od wiatru. Gleba powinna być przepuszczalna i dobrze nawodniona.
Historia i pochodzenie karczocha
Karczoch jest rośliną uprawianą od tysięcy lat. Już starożytni Grecy i Rzymianie doceniali jego walory smakowe i zdrowotne. W średniowieczu karczochy były popularne w kuchni włoskiej i francuskiej, a w XVII wieku pojawiły się na stołach w Anglii. Dziś karczochy uprawia się na całym świecie, a ich popularność wciąż rośnie.
Wartości odżywcze karczocha
Karczochy są niskokaloryczne i zawierają dużo błonnika, dzięki czemu są idealnym składnikiem diety odchudzającej: 100 g karczochów zawiera jedynie około 50 kcal, a 10% tego stanowi błonnik! Warzywa te są także bogate w witaminy i minerały, w tym potas, magnez, fosfor, żelazo, cynk, miedź, mangan, witaminę C, B6, K i foliany.
Części jadalne karczocha i sposób ich przygotowania
Karczoch składa się z kilku jadalnych części. Najbardziej charakterystyczną są mięsiste liście zakończone kolczastymi końcówkami. Liście karczocha należy odrywać jeden po drugim i zanurzać w zalewie, by zachować ich świeżość i zapobiec utlenianiu. Zewnętrzne liście są twardsze. Te należy odkroić nożem, to wewnętrzne można zjadać. Pod liśćmi kryje się "siateczka" zwana "środkiem karczocha", z której należy usunąć kawałek słomki. Pod "środkiem" znajduje się serce karczocha, czyli najbardziej wartościowa i smaczna część.
Karczochy można spożywać na surowo, np. w sałatkach, ale najczęściej są one gotowane lub duszone. Przed gotowaniem należy je oczywiście oczyścić, a następnie gotować w osolonej wodzie z dodatkiem cytryny lub octu, co zapobiega utlenianiu - dzięki temu prostemu zabiegowi liście karczocha pozostają jasne. Gotowe warzywo można podawać z sosem, np. czosnkowym lub winegret.
Jaki jest smak karczocha?
Karczochy są charakterystyczne ze względu na swój unikalny smak. Świeże karczochy mają delikatny aromat, który można opisać jako lekko orzechowy, z chrupiącą konsystencją. Po ugotowaniu smak karczochów staje się bardziej intensywny i ziołowy, co sprawia, że są one popularnym składnikiem zup, dań mięsnych i sałatek. Niektórzy ludzie porównują smak karczochów do szparagów lub szpinaku. Smak karczocha można wzbogacić poprzez dodanie do niego odpowiednich przypraw i ziół, takich jak czosnek, tymianek czy natka pietruszki.
Zastosowanie karczocha w kuchni
Karczochy są bardzo wszechstronnym warzywem i można je wykorzystać w wielu potrawach. Najczęściej podaje się je jako przystawka lub dodatek do sałatek. Karczochy nadają się także do zapiekanek, zapiekanych makaronów, pizzy i omletów.
Z czym się je karczochy? Można je dodawać do zup i gulaszy, co dodaje karczochom smaku i wartości odżywczych. Karczochy można również marynować, dodawać do sosów i past do chleba.
Karczochy na grillu
Karczochy doskonale sprawdzają się również na grillu. Decydując się na ten sposób podania, należy je wcześniej ugotować w osolonej wodzie, a następnie pokroić na mniejsze kawałki i grillować przez kilka minut z oliwą, czosnkiem i ziołami.
Karczochy w zalewie octowej
Karczochy w zalewie octowej to popularna przekąska w krajach śródziemnomorskich. Aby je przygotować, karczochy należy ugotować, a następnie umieścić w słoiku i zalać zalewą octową z dodatkiem ziół, czosnku i soli.
Karczochy w puszkach/konserwach
Karczochy można również kupić w puszkach lub słoikach. Są one już gotowe do spożycia i można je dodać do sałatek, zapiekanek czy pizzy. Zawsze jednak pamiętajmy o sprawdzeniu zawartości soli oraz innych dodatków, które często są używane w takich produktach.
Karczoch w diecie wegetariańskiej/wegańskiej
Karczochy to warzywo, które idealnie wpisuje się w dietę wegetariańską i wegańską. Karczochy są bogate w błonnik, który wpływa korzystnie na trawienie i pomaga w utrzymaniu prawidłowej wagi ciała. Ponadto, karczochy są źródłem składników mineralnych, takich jak magnez, fosfor, potas i żelazo, niezbędnych dla zdrowia i dobrego samopoczucia. Warto też zwrócić uwagę, że są to warzywa niskokaloryczne i niskotłuszczowe, dzięki czemu są doskonałym składnikiem diety dla osób planujących schudnąć. Karczochy są również cenione za swój niski indeks glikemiczny, co oznacza, że powoli uwalniają energię i pomagają w utrzymaniu stałego poziomu cukru we krwi.
Ze względu na swoje właściwości zdrowotne i niską kaloryczność, karczochy powinny znaleźć się w codziennym jadłospisie wegetarian i wegan.
Przepisy na karczochy
Karczochy to wyjątkowe warzywo o intensywnym smaku, które warto wykorzystać w kuchni. Oto kilka przepisów, które pozwolą Ci na przygotowanie pysznych dań z karczochami.
Karczochy faszerowane mięsem mielonym
Składniki:
- 4 średnie karczochy
- 300 g mięsa mielonego
- 1 cebula
- 1 ząbek czosnku
- 1 jajko
- 1 łyżka tartego parmezanu
- 1 łyżeczka suszonego oregano
- sól i pieprz
Sposób przygotowania:
- Oczyść karczochy, usuwając zewnętrzne liście i "środek".
- Cebulę i czosnek drobno posiekaj i podsmaż na patelni.
- Dodaj mięso mielone i smaż przez kilka minut.
- Do mięsa dodaj jajko, tarty parmezan, oregano, sól i pieprz.
- Gotową masą wypełnij karczochy.
- Warzywa ułóż w naczyniu żaroodpornym i piecz w piekarniku nagrzanym do 180 stopni Celsjusza przez około 30 minut.
Karczochy w sosie balsamicznym
Składniki:
- 4 karczochy
- 3 łyżki oliwy z oliwek
- 2 ząbki czosnku
- 1 łyżka masła
- 3 łyżki octu balsamicznego
- sól i pieprz
Sposób przygotowania:
- Oczyść karczochy i ugotuj je w osolonej wodzie.
- Czosnek drobno posiekaj.
- Na patelni rozgrzej oliwę z oliwek i masło.
- Dodaj czosnek i smaż przez około minutę.
- Dodaj ocet balsamiczny i gotuj, aż sos zgęstnieje.
- Dodaj ugotowane karczochy i smaż przez kilka minut, aż się podsmażą.
- Przed podaniem posyp karczochy solą i pieprzem.
Karczochy z grilla
Karczochy to również świetny składnik dań z grilla. Oto prosty przepis na karczochy grillowane.
Składniki:
- 4 średnie karczochy
- 2 łyżki oliwy z oliwek
- sól i pieprz
Sposób przygotowania:
- Oczyść karczochy, usuwając zewnętrzne liście i "środek".
- Połówki karczochów posmaruj oliwą z oliwek i posyp solą i pieprzem.
- Grilluj karczochy przez około 10-15 minut, aż staną się miękkie i lekko zrumienione.
Najlepsze sposoby na przechowywanie karczocha
Jak przechowywać karczochy? Najlepiej w lodówce, owinięte w wilgotną ściereczkę. W ten sposób zachowają one swoją świeżość przez kilka dni. Można je również zamrozić, ale musimy pamiętać, że po rozmrożeniu mogą one stracić na jakości.
Właściwości zdrowotne karczochów
Karczochy mają bez wątpienia wiele korzystnych właściwości dla zdrowia. Przede wszystkim, zawierają przeciwutleniacze, które chronią komórki organizmu przed uszkodzeniami spowodowanymi przez wolne rodniki. Karczochy mają także działanie przeciwzapalne i przeciwbakteryjne, co przyczynia się do wzmocnienia odporności organizmu.
Obniżanie poziomu glukozy i ciśnienia tętniczego
Karczochy są także polecane dla osób z cukrzycą i wysokim ciśnieniem tętniczym. Zawarty w karczochach flawonoid cynaryna pomaga w regulacji poziomu cukru we krwi i zapobiega skokom glukozy. Dodatkowo, karczochy zawierają potas, pomagający regulować ciśnienie krwi.
Wspomaganie trawienia i oczyszczanie organizmu
Spożywanie karczochów działa korzystnie także na nasz układ trawienny. Warzywa te zawierają związki wspomagające produkcję soków trawiennych, ułatwiając tym samym trawienie pokarmów. Karczochy wywołują także działanie oczyszczające na organizm, dzięki czemu mogą pomóc w eliminacji toksyn i szkodliwych substancji z organizmu.
Wpływ na poziom cholesterolu we krwi
Karczochy mogą także pomóc w obniżeniu poziomu cholesterolu we krwi. Badania wykazały, że jedzenie karczochów może przyczynić się do zmniejszenia stężenia cholesterolu całkowitego oraz frakcji LDL, czyli złego cholesterolu.
Przeciwdziałanie chorobom serca
Dzięki właściwościom obniżającym poziom cholesterolu i ciśnienia krwi, karczochy mogą także przyczynić się do zmniejszenia wystąpienia ryzyka chorób serca. Karczochy zawierają także kwasy fenolowe, które zapobiegają odkładaniu się złogów w naczyniach krwionośnych i zmniejszają ryzyko chorób sercowo-naczyniowych.
Wspomaganie funkcjonowania wątroby
Dobroczynny wpływ karczochów odczuje także twoja wątroba. Zawarte w nich związki, w tym cynaryna, pomagają w regeneracji i ochronie komórek wątroby. Pamiętajmy także o ich działaniu żółciopędnym, które przyczynia się do poprawy wydzielania żółci i ułatwia trawienie tłuszczów.
Karczoch a alergie i nietolerancje pokarmowe
Karczochy są produktem bardzo rzadko powodującym reakcje alergiczne. Niemniej jednak osoby z nietolerancjami pokarmowymi, zwłaszcza z nietolerancją fruktozy, powinny unikać ich spożywania, ponieważ w takim przypadku mogą one powodować problemy trawienne.
Karczoch w medycynie naturalnej i ziołolecznictwie
Karczoch znalazł zastosowanie również w medycynie naturalnej i ziołolecznictwie. Wyciąg z karczocha jest często stosowany jako suplement diety pomagający w regulacji poziomu cholesterolu i trójglicerydów we krwi, a także wspierają pracę wątroby. Ponadto, karczoch zawiera związki o działaniu przeciwzapalnym i przeciwbakteryjnym, dzięki czemu przyczynia się do wzmocnienia odporności organizmu.
Karczoch a interakcje z lekami i suplementami diety
Spożywanie karczocha może wpłynąć na działanie niektórych leków i suplementów diety, dlatego przed rozpoczęciem suplementacji warto skonsultować się z lekarzem.
Karczoch może wpłynąć na działanie leków moczopędnych (diuretyków), co może prowadzić do zwiększenia wydalania sodu i potasu z organizmu. Osoby, które przyjmują diuretyki, powinny ograniczyć spożycie karczocha lub całkowicie zrezygnować z jego stosowania.
Warzywo to może także wchodzić w interakcje ze składnikami leków przeciwzakrzepowych (np. warfaryny) i antybiotyków, zmniejszając ich skuteczność. Osoby przyjmujące takie leki powinny skonsultować się z lekarzem przed rozpoczęciem diety bogatej w karczochy.
Karczoch może także wpływać na wchłanianie żelaza z pokarmu, co może skutkować niedoborem tego pierwiastka w organizmie. Osoby cierpiące na niedobór żelaza powinny ograniczyć spożycie karczocha lub całkowicie z niego zrezygnować.
Dlaczego powinniśmy jeść karczochy?
Coraz bardziej popularne w Polsce karczochy to smaczne i zdrowe, a dodatkowo łatwe w przygotowaniu warzywa. Łatwo dają się wkomponować w codzienny jadłospis jako składnik różnych dań, w tym sałatek, zapiekanek czy pizzy. Karczochy są nie tylko smaczne, ale i pożywne - bogate w wiele cennych składników odżywczych, takich jak błonnik, witaminy i minerały, co przyczynia się do poprawy zdrowia i samopoczucia. Niemniej jednak, przed włączeniem karczochów do diety, warto skonsultować się z lekarzem, szczególnie jeśli przyjmujemy jakieś leki lub mamy problemy z trawieniem. Niestety, karczochy nie są nadal powszechnie dostępne w polskich sklepach spożywczych i często trzeba się ich poszukać w specjalistycznych sklepach lub na targach.
